De openingspresentatie van Christine Dedding zet ons direct aan het denken. Want haar eerste vraag raakt de kern van de bijeenkomst: ‘Als ik jou wil leren kennen, hoe doe ik dat dan?’ De antwoorden variëren van koffie drinken, een vraag stellen en samen een wandeling maken. ‘Precies!’ vervolgt Christine, ‘niemand zegt “door mij een enquête te sturen”. Toch is dat wel hoe kennismaken in onderzoek vaak gebeurt. Terwijl; mensen houden van ontmoetingen, niet van vragenlijsten…’

Ontmoeten

‘Participatie gaat over ontmoeten,’ legt Christine uit, ‘en praten is daar maar een klein onderdeel van. Want als jij iemand wil ontmoeten, stel je vragen die voor jou belangrijk zijn. Maar zijn die ook belangrijk voor de ander? Vanuit organisaties wordt er nog te vaak beleid gemaakt voor mensen die onbekend zijn. Terwijl je voor passend beleid die mensen moet leren kennen en erachter moet komen wat hun behoeftes zijn. Participatie gaat dus over elkaar ontmoeten, erkennen dat de ander over kennis beschikt en de bereidheid om naar elkaar te luisteren en samen te werken. Projecten waar niet in de relatie geïnvesteerd wordt, worden over het algemeen geen succes.’

Participatie-recept

Christine: ‘Participatie moeten we dus zien als samenwerken. En ja, dan ontstaan er wel eens conflicten. Maar dat is alleen maar goed. Emoties vertellen je dat er iets op het spel staat. Participatie is juist dan extra zinvol.’ Christine krijgt vaak de vraag hoe je participatie goed vormgeeft, maar: ‘Een recept bestaat niet. Durf te ontdekken wat nodig is. Ga sámen met je onderzoeksgroep data verzamelen, ga sámen leren. Laat je niet te veel leiden door de opgelegde regels van jouw organisatie. Organiseer creatieve doe-dingen om elkaar te leren kennen. Meet jezelf aan kritische reflectie, sta open voor dingen anders aanpakken dan je gewend bent. En betrek ook de mensen die niet zo snel uit zichzelf zouden participeren.’

Vinden, raken, binden en belonen

Dan is het tijd voor de ervaringsdeskundigen zelf. Of moeten we ervaringsprofessionals zeggen? Ravi van ExpEx, zelf ervaringsprofessional, legt het verschil uit.‘Niet iedereen met een ervaring, is ook ervaringsdeskundig. Dat ben je pas als hebt gereflecteerd op je ervaring, er met anderen over hebt gepraat en/of meer hebt gelezen over ervaringen van anderen. Zo krijg je collectieve ervaringskennis. Als je vervolgens leert hoe je die kan inzetten, met een training, opleiding of coaching, dan ben je ervaringsprofessional,’ aldus Ravi. Een tip van Fietje Schelling, landelijke coördinator bij ExpEx, is nadat je mensen met ervaring hebt geworven, ze eerst de kans te geven onderling hun ervaringen uit te wisselen en ze dan pas met het onderzoek mee te laten doen. Hen vinden is minder moeilijk dan het lijkt. Mensen zijn vaak gemotiveerd om mee te denken over een vraagstuk dat hen aangaat. Het is kortom een kwestie van vinden, raken, binden en belonen. En ook niet onbelangrijk: behandel je participanten gelijkwaardig. ‘Het ontbreekt ons misschien aan boekenkennis, maar we hebben er zelf middenin gezeten, dus hebben op een andere manier heel veel geleerd,’ aldus ervaringsprofessional Kim. Daarom beaamt iedereen dat een vergoeding voor participanten standaard moet zijn. ‘Ervaringskennis is tenslotte net zo veel waard als praktijkkennis of wetenschappelijke kennis,’ besluit Fietje.

Waar vind ik deelnemers?

Na het plenaire gedeelte wordt in afzonderlijke werksessies het thema ‘participatie van de doelgroep en ervaringsdeskundigen’ behandeld. Waar vind ik de mensen die bereid zijn om aan mijn projectmee te werken?’ is een veelgehoorde vraag die daaraan vooraf gaat. Denk aan influencers, is een tip. ‘Je kunt een voorbeeldfiguur uit de doelgroep betaald een oproep laten doen. Instagram, Snapchat en TikTok… Social media is dé plek om (potentiële) jonge ouders te vinden. En deel daarnaast goodie bags uit met voorbehoedsmiddelen en menstruatieproducten.’ Kijk eens verder dan alleen de ouders,’ is een advies. Betrek bijvoorbeeld opa’s en oma’s. ‘Sluit aan bij de belevingswereld van de doelgroep,’ wordt tot slot gezegd. ‘Ga af van de gebaande onderzoekspaden en zoek naar andere invalshoeken.’ Durf kortom het stramien van wetenschapper een beetje los te laten en creatieve aanpakken uit te proberen.

Hoe houd je je doelgroep betrokken?

Heb je een groep deelnemers gevonden, dan begint het vasthouden van de betrokkenheid bij jezelf. Dus deel in het contact ook eens een eigen ervaring. Dan krijg je geheid meer terug en investeer je in de relatie waardoor mensen betrokken blijven. Zorg voor laagdrempelige contactmogelijkheden zoals WhatsApp. En wees daar niet alleen de projectleider die informatie komt halen, maar stuur bijvoorbeeld een felicitatie in de appgroep als iemand bevallen is. Wat ook kan werken, weten we vanuit de inzichten van de ochtendpresentaties, is om echt samen met de doelgroep gegevens te verzamelen en samen te leren (zoals in actieonderzoek). Bedenk voor de deelnemers wat meedoen hen oplevert, zodat je die motivatie kan (blijven) verwoorden. Door een vaste kerngroep samen te stellen, eventueel samen met professionals van de meewerkende organisaties, creëer je commitment en veiligheid van een groep mensen die op vaste tijden samenkomt. En hou het praktisch: vraag aan de deelnemers hoe zij contact willen houden en waarover ze geïnformeerd willen worden.

Wel of niet betalen?

Een ander discussiepunt in een van de werksessies is de deelnemersvergoeding. Dat ervaringsdeskundigen betaald moeten worden, staat buiten kijf. ‘Maar hoeveel dan?’ is een dilemma. Geef je met een vergoeding geen verkeerde prikkel? Verleid je mensen zich heel kwetsbaar op te stellen, terwijl ze dat eigenlijk niet willen? ‘Probeer in te schatten wat de totale tijdsinvestering wordt, om aan de hand van een passend uurtarief dan op een bedrag uit te komen', luidt een advies. ‘Overleg ook met de mensen zelf welk bedrag er in het geval van een uitkering maximaal uitgekeerd mag worden. Je wilt iemand niet onnodig in de problemen brengen.’

Colofon